HAZIRLAYAN : ZELİHA SAYILI KÜÇÜK
GİRİŞ
Kerbela Olayı, H.10 Muharrem 61/M.10 Ekim 680’de, Hz. Hüseyin’le Emevi hükümdarı Yezid arasında yaşanan, Hz. Hüseyin ve yanındaki 72 kişinin susuz bırakılarak şehit edildiği, İslam tarihinin en önemli olaylarından biridir. Bu olay İslam alemini çok derinden etkilemiş, edebiyata ve diğer sanatlara konu olmuştur. Maktel ve taziye gibi türlerde işlenmiştir.
Kerbela Olayı Hadikatü’s-Süeda ve Maktel’i-Al’i Resul yazmalarının resimlerinde görülmesiyle de önemli bir yer tutar. Ayrıca duvar resimlerinde ve baskılarda da görülmektedir.
1.KERBELA OLAYI’NIN ORTAYA ÇIKIŞI
Hz. Muhammed’in vefatı ile başlayan hilafet(GÜNGÖR, ?:773), Hz. Ebu Bekir’ den sonra sırasıyla ve birtakım yöntemlerle Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali olarak devam etmiş ve vefatlarına kadar İslam toplumunu yönetmişlerdir(KILIÇ, 2010:16). Hilafet konusundaki anlaşmazlık özellikle Hz. Osman’ın halife seçilmesi ile artmış, Hz. Osman’ın akrabalarını önemli mevkilere ataması, onların Arap olmayanlara karşı olumsuz tutumları, ekonomik değişiklikler ve daha bir çok sebep, halife karşıtlarının artmasına sebep olmuştur(GÜNGÖR, ?:773).
Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Kufe’lilerin biati üzerine Hz. Hasan hilafet makamına geçmiş (40/660), diğer taraftan, Muaviye’de 40/660’ta Kudüs şehrinde Şamlılar tarafından halife ilan edilmiştir(KILIÇ, 2010:16). Hilafeti kendinde toplamak isteyen Muaviye büyük bir ordu ile Kufe’ye yürümüş, ona karşı koyacak askeri gücü olmayan Hz. Hasan, kardeşi Hüseyin’in karşı gelmesine rağmen, Muaviye adına hilafetten vazgeçmiştir(ÖZKAN, 2010:92). Bazı kaynaklara göre de Hz. Hasan birkaç ay halifelik yaptıktan sonra Kufe Beytü’l-Mal(Hazine)’den bir miktar paranın kendisine (Hasan’a) verilmesi, Hz. Ali ve taraftarlarının cuma günleri camilerde kötülenmemesi ve Fars bölgesindeki Dar-ı Becid denen yerin haracının (Hasan’a) bağışlanması gibi şartlarla iktidarı Muaviye’ye devretmiştir(ÖZKAN, 2010:91). Hz. Hüseyin ve Hucr b. Adi gibi bazı kimseler, Hz. Hasan’ın Muaviye ile anlaşmasına, arkasındaki Müslümanları küçük düşürdüğü gerekçesiyle karşı çıktılarsa da Hasan kararından dönmeyerek adamları ile birlikte Medine’den Kufe’ye gitmiş ve oraya gelen Muaviye’ye vardıkları anlaşmayı şahsen de teyit ettirmiştir(661)(FIĞLALI, 1997:283). Hucr b. Adi, Cemel Vakası’nda ve Sıffin Savaşı’nda Hz. Ali’nin kumandanı olarak bulunmuştur ve Hz. Ali yandaşıdır(BOZKURT, 1998:278). Kişiliği savaşmaya müsait olmayan, özellikle Kufelilerden oluşan taraftarlarına güvenmeyen ve muhtemelen Muaviye ile baş edemeyeceğini anlayan Hz. Hasan, H. 41 yılında bazı taraftarlarının muhalefetine rağmen, hilafeti Muaviye’ye devretmiş ve ardından da Medine’ye gidip oraya yerleşmiştir(ÖZKAN,2010:92). Hz. Hasan burada kendisine yapılan birkaç zehirleme girişiminden sonra, karısı Cu’de’ nin onu zehirlemesiyle vefat etmiştir(669)(FIĞLALI, 1998:283, AND,2010:369).
Muaviye’nin kurduğu Emevi Devleti, pek çok yerde direnişlerle karşılaşmıştır. Bu direnişin sebeplerinin başında, Muaviye’nin hilafeti zorla elde ettiğini düşünmeleri ve Arap halkını diğer Müslüman milletlerden üstün görmeleri gibi sebepler vardır. Bütün direnişe rağmen Muaviye siyasi birliği sağlamayı başarmıştır. Bununla birlikte hayatının sonlarına doğru oğlu Yezid’i veliaht tayin etmiştir(GÜNGÖR, ?:773-774).
İslam tarihinde kurul ve seçime dayalı halifelik sistemini değiştirerek yerine oğlunu tayin fikrini (veliahtlık) ilk ortaya atan kişinin Muaviye olduğu bilinir(KILIÇ, 2010:16).
Hz. Hasan’ın vefatı haberinin Kufe’ye ulaşması üzerine taraftarları Hz. Hüseyin’e, “babasıyla ağabeyinin intikamını almak için emrini beklediklerini” bildiren bir mektup göndermişlerdir. Hucr b. Adi’nin, Muaviye’nin emriyle başlatılan camilerde Hz. Ali’ye hakaret etme faaliyetine karşı çıktığı için öldürülmesi üzerine (51/671), Kufe’nin ileri gelenlerinden bir kişi hem bu haberi iletmek hem de Hüseyin’i Kufe’ye getirmek amacıyla Medine’ye gitmiştir. Durumdan haberdar olan Muaviye Hz. Hüseyin’e fitne çıkarmak isteyen kimselere fırsat vermemesi konusunda tavsiyede bulunmuş, o da cevap olarak mektubunda, “Seninle savaşmak ve sana karşı çıkmak niyetinde değilim” demiştir(FIĞLALI, 1998:519).
Muaviye’nin vefatından (H. 60 / M. 680) sonra Yezid halife olmuştur. Hz. Hüseyin, hilafeti meşru hakkı kabul ettiğinden Yezid’in halifeliğini kabul etmemiştir. Bunu duyan Kufeliler ona mektuplar ve elçiler göndererek halifeliğini kabul etmeye hazır olduklarını bildirmişlerdir. Bunun üzerine Hz. Hüseyin, durumu yerinde incelemesi için Müslim b. Akil’i Kufe’ye yollamıştır. 9 Temmuz 680 tarihinde şehre ulaşan Müslim, Hz. Hüseyin adına biat almaya başlamıştır(FIĞLALI,1998:519). Hz. Hüseyin, Mekke’de Yezid’e biat etmek istemediğinden ve böylesi bir durumda devletin güçlerine karşı kendisine arka çıkacak bir taraftar kitlesine Mekke’de sahip olmadığından dolayı, ayrıca Mekke’de kaldığı takdirde Yezid’in hac dolayısıyla oluşacak kalabalık ve kargaşadan istifade ederek kendisine bir suikast düzenleyebileceğinden endişelendiğinden de Mekke’de kalmak istememiştir(KILIÇ ,2010:30). Hz. Hüseyin durumu araştırması için gönderdiği Müslim b.Akil’den aldığı iyi haberleri üzerine, yakınları ve ailesi ile birlikte Mekke’den Kufe’ye doğru yola çıkmıştır(680)(GÜNGÖR, ?:774). Müslim, Hz. Ali’nin büyük kardeşi, Hz. Hüseyin’in de amcası olan Akil’in oğludur(YİĞİT, 2006:92).
Bunların üzerine Yezid, Müslim’in bu faaliyetini öğrenince Kufe Valisi Nu’man b. Beşir el-Ensari’yi görevden alarak yerine Basra Valisi Ubeydullah b. Ziyad’ı tayin etmiş ve ondan Müslim’i şehirden çıkarmasını veya öldürmesini istemiştir(FIĞLALI, 1998:519).Ubeydullah b. Ziyad, kısa zamanda duruma hakim olmuş ve Müslim b. Akil’i şehit ettirmiştir. Hz. Hüseyin Kufe’ye doğru ilerlerken Müslim’in öldüğünü ve Kufe halkının aleyhine döndüğünü öğrenmiş bunun üzerine geri dönmek istemiş(GÜNGÖR, ?:774) fakat bu defa da Müslim’in oğulları ve kardeşlerinin ısrarı üzerine yola devam etmeye mecbur kalmıştır. Bu arada Hz. Hüseyin, taraftarlarına isteyenlerin ayrılabileceğini söylemiş ve o ayrılanlardan sonra yanında sadece aile fertleriyle birlikte yaklaşık yetmiş kişi kalmıştır(FIĞLALI, 1998:519). Kufe’ ye doğru ilerlerken, yolunu kesen Ubeydullah b. Ziyad kuvvetleriyle karşılaşınca yönünü Kerbela’ya döndürmüştür(GÜNGÖR, ?:774).). Kerbela bugün Irak devleti sınırları içerisinde bulunan ve ülkenin başkenti Bağdat’ın yaklaşık 100 km güney batısında yer alan önemli bir şehirdir ve Kufe’ye yaklaşık 70 km mesafede bulunmaktadır(ERKOÇOĞLU, 2010:99)
Yezid Hz. Hüseyin’in Kerbela’ya ulaştığını öğrenince valiye bildirmiş; susuz ve savunmasız bir yerde konaklamaya mecbur edilmesini istemiştir. Yezid, Rey valiliğine getirilen Ömer b. Sa’d’a ordusuyla Hz. Hüseyin üzerine yürümesini ve bu meseleyi halletmesini emretmiş fakat Ömer b. Sa’d önce bu işe yanaşmak istemese de(FIĞLALI, 1998:520) Yezid’in emrini Hz. Hüseyin’e bildirmiştir. Hz. Hüseyin yapılan görüşmelerde Yezid’e biat etmeyeceğini, bununla birlikte Kufe’ye gitmekten vazgeçtiğini, Şam’a yahut Mekke’ye dönmek istediğini söylemiştir fakat Ziyad onun bu teklifini kabul etmemiş, teslim olmazsa öldürülmesini emretmiştir. Hz. Hüseyin akrabalarını ve taraftarlarını toplayarak durumu anlatmış, onlardan geri dönmelerini istemiştir. Kuvvetlerdeki dengesizliğe rağmen pek çok kişi Hz. Hüseyin’e bağlılık göstererek, birlikte ölmek istediklerini ifade etmişlerdir. Kararın kesinleştiğini anlayan Ubeydullah b. Ziyad, Hz. Hüseyin taraftarlarının Fırat nehri ile irtibatlarının kesilmesini buyurmuştur(GÜNGÖR, ?:774).
Ertesi gün Hz. Hüseyin gerekli savaş hazırlıklarını yaptıktan sonra atına binmiş ve önünde bir Kur’an olduğu halde Ömer’in ordusuna yaklaşarak kendisinin buraya geliş amacını anlamalarını, hakkında insaflı hüküm vermeleri halinde saadete kavuşacaklarını ve üzerine yürümelerine gerek kalmayacağını, mazeretini dikkate almamaları durumunda ise istediklerini yapmalarını söylemiştir. Bazı kaynaklara göre Hz. Hüseyin bu konuşmasında anne, babasının ve amcalarının İslam’a hizmetlerini dile getirmiş, Hz. Muhammed’in kendisi hakkındaki övücü ifadelerinden söz etmiş ve kanını akıtmanın büyük vebal doğuracağını hatırlatmıştır. Hz. Hüseyin’in bu konuşması üzerine Yezid yaptıklarına pişman olarak onun safına geçmiştir(FIĞLALI, 1998:520).
Savaş 10 Muharrem sabahı, Ömer b. Sa’d’ın attığı okla başlamıştır. Yezit’in dört bin kişilik ordusu karşısında yalnız 73 kişiden ibaret olan Hz. Hüseyin ve taraftarları günlerdir çölde açlıktan, susuzluktan bitkin durumda kalmışlar ve her biri kahramanca çarpışarak tek tek şehit olmuştur(GÜNGÖR,774).
Müslim’in oğlu, babasının kanını yerde bırakmamak için Hz. Hüseyin’den meydana çıkarak savaşma izni istemiş ve şehit olmuştur. Hz. Ali’nin kölesi Sa’d, Cafer-i Sadık’ın oğlu Kasım, Hz. Hüseyin’in köleleri de şehit olmuşlardır. Hz. Hasan’ın oğlu Kasım başı kesilerek şehit olmuş, Kasım’ın kardeşi Abdullah ve Hz. Hüseyin’in kardeşi Avn da başı kesilerek şehit olduktan sonra geride Hz. Hüseyin’in kardeşi Abbas kalmıştır. İyice susuz kalan Hz. Hüseyin, Abbas’ı Hariciler’den su istemek üzere göndermiştir. Abbas, karşı tarafa geçip su kabını doldurmuş; ancak geri dönerken su elinden alınarak, başı kesilerek şehit edilmiştir. Bunlardan sonra Hz. Hüseyin oğlu Ali Ekber savaşmak için izin istemiş ve savaş meydanına çıkmıştır. Ancak arkasından yapılan bir saldırı ile kolundan yara almış ve Hz. Hüseyin’in yanına dönerek, babasının dizlerinde vefat etmiştir(İSLAMOĞLU, 2010:26).Yalnız kalan Hz. Hüseyin’in küçük oğlu İbrahim susuzluktan ağlamaktadır. İbrahim’i kucağına alarak Hariciler’e seslenen Hz. Hüseyin, oğlunun kaç gündür susuz olduğunu söyler ve bu masum çocuğa su vermelerini ister. Atılan ok ile ağzından yaralanan İbrahim Hz. Hüseyin’in kucağında ölür. Hz. Hüseyin Zülfikarıyla, ok ve mızrağıyla çok kişiyi öldürür. Biraz dinlenmek üzere çadırına döner. Yedi yerinden yaralanmıştır. Yedi yaşındaki Zeynelabidin adındaki oğlu hasta olduğundan savaşa katılmaz, çadırda bekler. Hz. Hüseyin nesillerinin kesilmemesi için Zeynelabin’i saklamalarını emreder(İSLAMOĞLU, 2010:27). Onu teke tek vuruşmada yenemeyeceklerini anlayan Şimr, kalabalık bir grupla hücum etmiştir. Hariciler, Hz. Hüseyin’i ortalarına alarak önce atından düşürülür; ancak atı başından gitmez, kimseyi de ona yaklaştırmaz. Bunun üzerine oklarla atı yaralanır(İSLAMOĞLU, 2010:27). Hz. Hüseyin aldığı çok sayıda kılıç darbesinden ötürü atından düşer, Sinan b. Enes b. en-Nahai’ nin mızrağıyla şehit edilir (H.10 Muharrem 61/M,10 Ekim 680) (GÜNGÖR, ?:774).
Hz. Hüseyin’in öldürülmesinden sonra savaş sona ermiş ve çadırlar yağma edilmiştir. Hasta olduğu için savaşta yer alamayan Zeynelabidin ’in öldürülmesine Ömer b. Sa’d engel olmuştur. Cesetler açıkta bırakılarak, kadınlar ve diğer savaş esirleri, şehitlerin başlarıyla birlikte önce Kufe’ye, oradan Dımışk’a (Şam’a) götürülmüştür. Yezid, Zeynelabidin’e ve Ehl-i Beyt (Hz. Muhammed’in soyundan gelenler) kadınlarına önce kötü davranırsa da sonra tavrını değiştirerek Kerbela’da yağma edilen malların zararını ödemiş ve hepsini Medine’ye göndermiştir(GÜNGÖR,774). Açıkta bırakılan şehit cesetleri, Beni Esed mensubu Gadiriye köylüleri tarafından Hair denilen yerde toprağa verilmiştir. Hz. Hüseyin’in başının ise Yezid’e sunulduktan sonra nereye gömüldüğü bilinmemektedir(ÖZ, 2002:272).
1.1.Hz.Hüseyin
Hz. Hüseyin, 10 Ocak 626 tarihinde Medine’de doğmuştur. Hz. Muhammed’in torunu, Hz. Fatıma ile Hz. Ali’nin küçük oğludur. Ağabeyi Hz. Hasan’dır(FIĞLALI, 1998:519). Künyesi “Ebu Abdillah el-Hüseyn b.Ali b.Ebi Talib el-Kureşi el-Haşimi eş-Şehid”(ARSLAN ve ERDOĞAN,2009:3), lakabı “eş-Şehid”dir. Ayrıca kendisine “Reyhanetu’n-Nehi” (Hz. Peygamber’in çiçek demeti) de denir. Göğsünden aşağısının Hz. Peygamber’e çok benzediği rivayet edilir.Doğduğu zaman, Hz. Peygamber, “O, cennet çocuklarının efendisi(seyyid)’dir” demiştir(FIĞLALI, ?:358). Süt annesi Ümmü’l-Fadl’dır. Hz. Hüseyin doğumunun yedinci günü sünnet ettirilmiştir. Hz. Hüseyin ilk iki halife dönemindeki önemli olaylarda fiilen yer almamıştır. Hz. Osman zamanında, Hz. Osman’ın evini kuşatan isyancılara karşı babası Hz. Ali tarafından ağabeyi ile birlikte halifeyi korumak ve onun evine su taşımak üzere görevlendirilmiştir. Hz. Ali halifeliği sırasında Kufe’ye giderek onun bütün seferlerine, Cemel ve Sıffin’e katılmış ve babasının ölümünden sonra onun vasiyeti üzerine ağabeyi Hz. Hasan’a itaat etmiştir. (ARSLAN ve ERDOĞAN, 2009:3). Hz. Hüseyin On İki İmam’ın üçüncüsüdür.
1.1.1.On İki İmam
Hz. Ali, oğulları Hasan ve Hüseyin ile birlikte Hüseyin’in neslinden gelen ve imam kabul edilen dokuz kişiye verilen isimdir. İmamlar dönemi ilk imam Ali b. Ebu Talib ile başlar ve on ikinci imam Muhammed el-Mehdi’ye 260 (874) kadar devam eder(FIĞLALI, 2001:143).On iki imamın adları sırasıyla;
1-Hz. Ali(Ebu Talib oğlu Emirü’l-Mü’minin)
2-İmam Hasan(Hasanü’l-Mücteba)
3-İmam Hüseyin(Hüseynü’ş- Şehid)
4-İmam Zeynü’l Abidin(Ali b. Hüseyn Zeynü’l-Abidin): Kerbela Savaşı’nda hasta olduğu için babası savaşa katılmasına engel olmuştur. Ömer b. Sad tarafından korunmuştur. İmam olabilecek tek sağ kalan erkek olduğu için dördüncü imam olmuştur. Yezid’in girişimiyle karısı tarafından zehirlenerek ölmüştür.
5- İmam Bakır(Muhammedü’l-Bakır)
6-İmam Sadık(Ca’fer b. Muhammedi’s- Sadık)
7-İmam Kazım(Musa b. Ca’feri’l-Kazım)
8-İmam Rıza(Ali b. Musa’r-Rıza)
9-İmam Cevad(Muhammed b. Aliyyi’t-Takıyyi’l-Cevad)
10-İmam Hadi(Ali b. Muhammedü’n-Nakiyyi’l-Hadi)
11-İmam Askeri(Hasan b.Aliyyi’l-Askeri)
12-İmam Mehdi(Mehdi b. Hasanü’l-Askeri): Doğumu ve adı herkesten gizlenmiş, kıyamet gününden önce ortaya çıkarak insanları dine döndürüp, mutluluğa kavuşturacağına inanılmıştır(AND, 2010:370-375).
1.1.2.Ali el-Ekber
Hz. Hüseyin’in büyük oğludur. Diğer oğlu Zeynelabidin (Zeynü’l Abidin)’in de asıl adı Ali olduğundan, İslam kültür tarihinde bu iki kardeşin büyüğü Ali el-Ekber, küçüğü de Ali el-Asgar diye bilinir. Annesi, sahabeden Urve b. Mes’üd’un torunu Leyla b. Mürre’dir. Medine’de doğup büyüdüğü bilinmekle birlikte doğum tarihi belli değildir. Kerbela Olay’ı sırasında on sekiz veya on dokuz yaşında olduğu ileri sürülmüştür fakat o sırada yirmi beşinde bulunduğu yolundaki rivayetin daha doğru olduğu bilinir; çünkü Kerbela faciasından kurtulan kardeşi Zeynelabidin (Ali el-Asgar)’in o zaman yirmi üç veya yirmi dört yaşında olduğu bilinmektedir.(FIĞLALI, ?:390)
1.2.Hariciler
Harici, “çıkmak, itaatten ayrılıp isyan etmek” anlamındaki huruc kökünden, “ayrılan, isyan eden” manasında bir sıfat olan haric kelimesine ek ilave edilmesiyle meydana gelmiş bir terimdir. Topluluk ismi için hariciyye ve havaric kullanılır. Fırkanın adı konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Kendilerine karşı isyan ettikleri yöneticilerle fırkanın muhalifleri Havaric ismini “insanlardan, dinden, haktan veya Hz. Ali’den uzaklaşan ve yönetime karşı ayaklanarak cemaatten çıkanlar” anlamında kullanmışlardır. Şehristani’ye göre harici, ümmetin ittifak ettiği meşru bir halifeye baş kaldıran herhangi bir kimsedir. Hariciler’in beğendikleri ve kendilerini ifade için kullandıkları bir isim “Allah yolunda savaşıp O’nun rızası için canlarını ve mallarını satan ve Allah’ın da bunları cennete karşılık satın aldığı kimseler” anlamındaki görüştür(FIĞLALI, 1997:169).
Hariciler’in doğuşu, hemen hemen bütün tarihçiler tarafından Sıffin Savaşı’nda hakem meselesinin ortaya çıkışına bağlanmıştır. Buna göre Havaric, hakem tayinini (tahkim) kabul etmesinden dolayı Hz. Ali’den ayrılanların meydana getirdiği bir fırka olarak bilinir(FIĞLALI, 1997:169).
2.KERBELA OLAYI’NIN YANSIMALARI
Hz. Hüseyin’in 61/681 yılında Kerbela’da şehit edilişi Müslümanların gönüllerinde derin izler bırakan İslam tarihinin en üzücü olaylarından biri olarak bilinir(İSLAMOĞLU, 2010:17).
Kerbela Olayı, yaşandıktan itibaren Müslüman milletlerin edebiyatlarında ele alınmaya başlanmıştır. Müslüman yazarların eserlerinde olay, sadece tarihi yönleriyle işlenmemiş, kısa zamanda olayı edebi/estetik bir biçimde anlatma geleneği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda Kerbela olayı şiirlere konu edinilmiştir(ÖZÇELİK, 2010:7). Hz. Peygamberin torunu Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişini konu alan edebi eserlere “maktel” veya “maktel-i Hüseyn” adı verilmektedir(GÜNGÖR, ?:64). Sözlükte “öldürmek” anlamındaki “katl” kökünden türeyen maktel “birinin öldürüldüğü yer veya öldürülme zamanı; vahşice öldürme; ölümlere sebep olan büyük savaş” demektir(GÜNGÖR, 2003:455). Genellikle on bölümden oluşan maktellerin her bölümü bağımsız bir bölümden oluşur. Topluluk içinde okundukları için bu bölümlere meclis adı verilmiştir(AND, 2010:378). On meclis bulunması Muharremin birinci gününden başlayarak, onuncu günü Aşure’ye kadar her gün bir meclisin okunmasından kaynaklanmaktadır. Bazı makteller on iki meclisten oluşmuş ve her gün bir imam için okunmuştur(KALGAY, 2015:27-28).
Kerbela Olayı’ndan sonra ortaya çıkan başka bir tür de “taziye” denilen ve İslam’daki tek dram türü olan tiyatro gösterimleridir(AND,2010:377). Taziye, sözlükte “başa gelene sabretmek” anlamındaki “aza” kökünden türeyen taziye “bir kimseyi sabır ve tahammüle teşvik etmek, acılarını paylaşmak” anlamına gelir. Terim olarak özellikle İran Şia’sı arasında Hz. Hüseyin’le beraberindekilerin Kerbela’da şehit edilmesi sebebiyle Muharrem Ayı’nın ilk on günü içinde icra edilen matem merasimlerini ifade eder(ÖZ, 2011:204). Tiyatronun bazı özelliklerini taşıyan bu türün en önemli öğesi şiirdir. İmam ve yandaşları müzikle ezgili şiir okurlar. Taziyede Peygamber ve ailesinin üyeleri, halifeler, kumandanlar, tarih ve efsane kişiler, Hz. Adem ve Havva, Hz. İbrahim, Hz. İsa, Hz. Musa, Timurlenk gibi önemli kişiler vardır. Tevrat ve Kuran’daki mucizeler, mitolojiden hikayeler gibi konular yer alır(KALGAY, 2015:27-29).
16. yüzyılda İran’da Şiiliğin resmi mezhep olarak kabul edilmesiyle burada da Kerbela Olayı her yıl anılmaya başlanmıştır. İran’da ve Şiilerin bulunduğu bölgelerde 10 Muharrem’de taziye veya şebeh adı ile Kerbela Olayı canlandırılır, zincir ve taşlarla vücutlarını yaralayıp ağlayan insanlar Hz. Hüseyin’e yardım edememiş olmalarından dolayı suçlu olduklarına inanırlar. On gün süre ile su orucu tutarlar. Bu müddet içerisinde ayrıca aynaya bakılmaz, yıkanılmaz, şarkı söylenmez, canlı öldürülmez ve traş olunmaz. Tavşanın yenilmemesi Yezid’in ruhunun bu hayvanın şekline girdiğine inandıklarındandır(ÇAĞLAYAN, 2010:99).
Arap, Fars ve Türk Edebiyatında çok miktarda maktel yazılmıştır. Tüm İslam edebiyatlarında maktel türünde yazılmış en zirve eser ise Fuzuli’nin Hüseyin Vaiz Kaşifi’nin Ravaztü’ş-Şüheda’sından yararlanarak yazdığı Hadikatü’s-Süeda adlı eseridir. (GÜNGÖR, ?:64) Hadikatü’s-Süeda’sı da Türk edebiyatındaki en önemli maktellerden biridir. Bu eser düzyazı biçiminde eklemeler ve çıkarmalar yapılarak, bazı yerlerine birkaç şiir yerleştirilerek yazılmıştır(KALGAY, 2015:28). Fuzuli Türk edebiyatının yetiştirdiği büyük ve nadir sanatkarlardandır. Muhammed bin. Süleyman olarak da bilinen Fuzuli’nin ölüm tarihi 963/1556’dır.( KARAHAN, ?:245)
Bilinen bir diğer maktel de Lamii Çelebi’nin kaleme aldığı Maktel-i Al-i Resul’dür. Bu eserin diğerlerinden farkı tarihî gerçeklere daha yakın bir içeriğe sahip olmasıdır(GÜNGÖR, 2003:456). Lamii Çelebi (ö.1532) XV. yüzyılın sonları ve XVI. yüzyılın ilk yarısında yaşamış Osmanlı divan edebiyatının mesnevi şairlerindendir. Kaynaklarda adı Mahmud bin Osman bin Nakkaş Ali bin İlyas olarak geçmektedir. Lamii onun mahlasıdır(KALGAY, 2015:31).
Hz. Hüseyin’in ve yanındakilerin feci bir şekilde şehit edilmesi sadece edebiyata değil bununla bağlantılı olarak minyatür sanatına da yansımıştır(İSLAMOĞLU, 2010:17).
Çalışmanın tamamını sorunuz…